اندامکی که پیوند بر روی آن قرار می گیرد اصطلاحا پایه می گویند.
پایه هایی که برای پیوند به کار برده می شوند معمولا بر حسب نوع پیوند و سن آن و محل اخذ پیوندک، پایه خشبی(چوبی) و یا علفی هستند.
این نکته را بایستی توجه نمود که ناحیه پوست، زنده و فعال باشد. اهمیت پایه در کیفیت پیوند و چگونگی آن و همچنین مقاوم یا حساس بودن به عوامل بیماری زا همیشه مورد توجه متخصصین این فن بوده است.
به طور کلی پایه ها را می توان به دو گروه تقسیم نمود:
الف- پایه های بذری:
پایه هایی است که به طریقه جنسی به دست می آیند.
در این روش برای انتخاب بذر برای پایه، نکات زیر باید رعایت گردد.
- تهیه بذر یکنواخت و یکسان
- رعایت فاصله کشت یکسان برای تولید گیاهان یکسان.
با توجه به این دو نکته، می توان از تغییرات زیاد جلوگیری کرد و چنان چه تغییراتی مشاهده شود مربوط به تغییرات آب و هوایی و خصوصیات خاک خواهد بود.
ب- پایه های کلونی:
امروزه در علم باغبانی پایه های کلونی مورد توجه بیشتری قرار دارد.
این پایه ها از طریق تکثیر غیرجنسی حاصل می شود.
پایه های کلونی از نظر تولید گیاهان یکسان و یکنواخت، حفظ برخی از صفات مفید، مقاومت به بیماری و رشد و نمو مورد توجه هستند.
در تهیه و انتخاب پایه به روش کلونی رعایت مسائل زیر الزامی است.
- پایه های عاری از ویروس
- تست رقم پایه های رویشی برای مناطق مختلف
- پایه های رویشی نیاز به تکنیک های فنی دقیق دارد که آموزش های لازم را طلب می کند.
پیوند واسطه ای:
اندامی که بین دو قسمت پایه و پیوندک قرار داده می شود.
پیوند واسطه ای برای پیشگیری از ناسازگاری بین پایه و پیوندک، استفاده از تنه مقاوم به سرما یا استفاده از مزایای خواص کنترل کننده رشد آن استفاده می شود.
دوپیوندی:
بیش از دو گیاه را می توان به طور عمودی باهم ترکیب کرد.
همچنین می توان قسمت سومی را نیز بین پایه و پیوندک قرار داد.
جوش خوردن پیوندک و پایه:
برای آن که قسمت های مختلف دو گیاه در پیوند با یکدیگر به تعامل برسند و زندگی کنند و نهال جدید شکل گیرد، اتصال این دو قسمت با یکدیگر باید به صورت کامل باشد.
یعنی باهم جوش خورده و یکی شوند.
این موضوع زمانی به واقعیت تبدیل می شود که پایه و پیوندک با یکدیگر نمو پیدا کنند و سلول های محل اتصال با یکدیگر نسج جوانی را به وجود آورند.
شرایط حرارت و رطوبت مناسب موجب فعالیت و رشد سلول ها می گردد.
موضوع تجانس بین پایه و پیوند که از مسائل مهم پیوند زدن به شمار می آید کاملا تجربی است.
یعنی فقط آزمون و عمل نشان می دهد که چه نوع گیاهی با گیاه دیگر قابل پیوند است.
در قاعده عمومی و به طور کلی می توان گفت که گونه های مختلف یک جنس با یکدیگر قابل پیوند می باشند.
موفقیت در پیوند دو جنس مختلف مشکل و به طور استثناء حاصل می شود و در چنین مواقعی درخت پیوندی ضعیف یا کم عمر است و پیوند خانواده های مختلف با یکدیگر غیرممکن است.
در بعضی موارد در علم باغبانی از تلاقی جنس های مختلف پایه های سازگار و تجاری حاصل می شود.
